Cảm xúc xuất hiện như thế nào? Trong quá trình tư duy không ngừng của lý trí, ta phát hiện ra những ý tưởng. Cảm xúc là trạng thái của tâm trí, khi nó phản ứng với những ý tưởng, phản ứng đó tạo ra năng lượng. Cảm xúc là năng lượng tinh thần. Năng lượng thể chất cung cấp cho hoạt động vật lý, năng lượng tinh thần thúc đẩy sự lựa chọn, ta đưa ra quyết định dựa trên cảm xúc. Cảm xúc gây cho ta những sự chú tâm, ta trở nên mất phương hướng nếu không có nó.
Thứ khiến chúng ta hạnh phúc hay đau khổ nhất lại xuất phát từ bên trong chúng ta, đó là những cảm xúc. Mỗi yếu tố bên trong chúng ta đều không phải tồn tại một cách ngẫu nhiên, chúng đều có lý do nào đó. Vậy thì, những cảm xúc bên trong chúng ta có ý nghĩa gì?
Cảm xúc là phản ứng của tâm trí khi đối mặt với một tình huống. Nếu chúng ta nghĩ rằng một tình huống là nguy hiểm, chúng ta sẽ cảm thấy sợ hãi. Nếu cảm xúc là vui vẻ, nó báo hiệu điều đó thật tốt. Nếu cảm xúc là giận dữ, nó thúc đẩy phản ứng tự vệ trong tình huống ta cảm thấy bị đe dọa. Cảm xúc chính là những dấu hiệu để dẫn dắt chúng ta có hành động đúng đắn. Vì vậy, hành động dựa theo cảm xúc là một điều thuận lẽ tự nhiên.
Những gì cảm xúc mách bảo dù biểu hiện của nó là khó chịu hay phấn khích, nếu ta tìm hiểu nguyên nhân của nó sẽ thấy nó luôn đúng đắn và không còn phán xét cảm xúc.
Nhưng chúng ta thường hay hiểu nhầm cảm xúc. Chúng ta cảm thấy đau khổ vì cảm xúc, nhưng lại không nhận ra rằng cảm xúc là kết quả chứ không phải nguyên nhân. Chúng ta không tìm được nguyên nhân nào khiến chúng ta đau khổ, và rồi đổ hoàn toàn trách nhiệm cho cảm xúc của mình. Chúng ta bắt đầu tẩy chay cảm xúc và tôn vinh lý trí.
Lý trí là gì? Lý trí (hay còn gọi là logic) là một hình thức tư duy và suy luận để tìm ra những kết luận hợp lý dựa trên những thông tin thu nhận được.
Vậy thì, cảm xúc và lý trí có mối liên hệ gì với nhau?
Mỗi loại trạng thái cảm xúc được tạo ra dựa trên những phân tích và nhận định của lý trí. Cảm xúc thay đổi khi lý trí thay đổi. Lý trí thu thập thông tin và phân tích để đưa ra các kết luận. Còn vai trò của cảm xúc là tạo động lực và thôi thúc hành động dựa trên những kết luận đến từ lý trí.
Cảm xúc không suy nghĩ, lý trí mới suy nghĩ. Cảm xúc là phản ứng, lý trí là suy nghĩ và đưa ra kết luận. Nếu bạn kết luận sai sẽ dẫn đến phản ứng sai. Cảm xúc là phản ứng dựa trên lý trí. Ví dụ, bạn lỡ yêu thương một kẻ tồi tệ, vì lý trí cho rằng đó là người tốt đẹp. Khi bạn nhận ra sự thật, cảm xúc tự động thay đổi theo đó, sự yêu thương mất đi và sự giận dữ xuất hiện.
Nếu lý trí làm việc không chính xác, cảm xúc được tạo ra sẽ không chính xác và quyết định dựa trên cảm xúc đó cũng thành sai. Người ta thường lựa chọn theo cảm xúc và đưa ra quyết định sai, không phải do cảm xúc ngu ngốc, mà hoàn toàn do lý trí đã dẫn dắt sai hướng cho cảm xúc. Sự thiếu thông tin và phân tích không chính xác của lý trí khiến họ nhận định không chính xác tình huống. Vì vậy, lý trí sai dẫn đến cảm xúc sai. Khi lý trí thay đổi, cảm xúc sau đó cũng sẽ thay đổi tương ứng.
Cảm xúc tiêu cực không có lỗi lầm. Để giải quyết chúng, ta cần hiểu rõ nguyên nhân tạo ra cảm xúc đó. Sự tỉnh táo là khi ta nhận thức được nguyên nhân của cảm xúc. Khi có sự tỉnh táo, ta không còn cảm thấy đau khổ và bị chi phối bởi những cảm xúc đó nữa, vì ta đã nhận thức được nó.
Có một sự nhầm lẫn khi cảm thấy cảm xúc và lý trí mâu thuẫn với nhau. Trong tâm trí có nhiều dòng suy nghĩ từ lý trí. Những dòng suy nghĩ này có nhận định và quan điểm khác nhau, và do đó tạo ra những cảm xúc mâu thuẫn với nhau. Đôi khi, chúng ta có thể trải qua nhiều loại cảm xúc khác nhau trong bên trong mình. Mọi thứ trong tâm trí có thể trở nên hỗn loạn, khiến chúng ta tin rằng cảm xúc và lý trí đang mâu thuẫn với nhau.
Cảm xúc thay đổi qua các trạng thái như thế nào? Nó phụ thuộc vào cái tôi đang được thoả mãn hoặc kích động. Khi cái tôi được thoả mãn thì cảm xúc chuyển sang trạng thái tích cực, và khi bị kích động thì cảm xúc chuyển sang trạng thái tiêu cực.
