Có phải cứ nhiều chi tiết mới là giàu có? Tối giản không phải là nghèo nàn, mà là năng lực nhận ra cái cốt lõi.
Tối giản không đơn thuần là loại bỏ để trở nên trống rỗng. Một căn phòng trống trơn không phải là tối giản mà là thiếu vắng.
Đây không phải là sự đơn giản hóa hời hợt. Cần phân biệt “sự đơn giản nông cạn” (do thiếu hụt) và “sự đơn giản sâu sắc” (do chắt lọc). Tối giản không phải là thiếu hụt, mà là một quá trình chắt lọc kinh nghiệm đến tinh túy. Đó là mục tiêu sau mỗi quá trình tích luỹ.
Tối giản biến một nội dung phức tạp thành phiên bản dễ tiếp cận. Nó tập trung vào sự cô đọng ý nghĩa. Từ một câu chuyện dài được tóm gọn thành một thông điệp súc tích. Từ một núi dữ liệu thành một “bản đồ” đơn giản.
Tối giản giúp giải phóng áp lực ghi nhớ mọi chi tiết. Nó đòi hỏi nỗ lực và khéo léo để “che giấu” sự phức tạp, và trình bày một cốt lõi so với việc chỉ hiển thị tất cả các thành phần. Đó là kết quả của thiết kế thông minh và thấu hiểu sâu sắc, chứ không phải là một trạng thái “mặc định”. Tối giản chính là đỉnh cao của sự phức tạp đã được thấu hiểu.
Trong thiết kế, tối giản thậm chí tạo ra sự “khuyết thiếu” có chủ ý. Vì không thể hiện tất cả, nên tối giản đôi khi mang tính chất gợi ý. Nó đẩy người xem vào trách nhiệm lấp đầy phần còn lại để tạo sự liên kết một cách vô thức. Nó biến người tiếp nhận từ thụ động thành chủ động, tạo ra mối liên kết bền chặt hơn. Đây là một phương pháp biểu đạt thông qua kích thích trí tưởng tượng.
Trong thực tiễn, tối giản có thể được áp dụng dưới các cách thức khác nhau. Có ba con đường chính mà Chủ nghĩa Tối giản thể hiện:
1. Đi tìm một cá tính
Tối giản bằng sự tập trung vào “cá tính riêng”. Thay vì trở thành tất cả mọi thứ thì xây dựng một “chân dung” từ những đặc điểm nổi bật. Đó là một quá trình chắt lọc để chọn đúng thứ cần giữ lại. Tối giản trong bối cảnh này là công cụ để truyền tải chuyên môn hóa một cách hiệu quả.
Trong một thế giới quá tải thông tin, sẽ hiệu quả hơn khi đi tìm một cá tính tạo ra dấu ấn riêng để trở nên khác biệt. Đó là việc tìm ra một thế mạnh, một tính cách để làm điểm nhấn truyền đạt. Nó giúp đối tượng mục tiêu ghi nhớ và cảm nhận giá trị chuyên môn ngay lập tức.
Trong lĩnh vực thương hiệu, tối giản giúp “cô đọng” thương hiệu vào một điểm nhấn chuyên môn. Thay vì phân tán thì trở nên tập trung. Nó gạt bỏ mọi thứ gây loãng thông điệp để làm nổi bật thế mạnh.
2. Phương pháp quy giảm
Nếu ở trên ta đi tìm “cá tính riêng” thông qua sự phân biệt, thì phương pháp quy giảm đi tìm “bản chất chung” (quy luật nền tảng) đã cấu thành nên một hệ thống phức tạp.
Việc tìm kiếm một bản chất bao trùm và cốt lõi là động lực cơ bản của con người. Chúng ta có nhu cầu bền vững để giải thích sự phong phú từ những quy tắc đơn giản hơn, và tìm kiếm sự rõ ràng, trật tự giữa những hỗn loạn. Bản tính của tư duy là ngày càng mạch lạc và tối ưu hóa. Tối giản là sự tiến hóa về tư duy.
Sự phong phú phát sinh từ những cấu trúc cơ bản. Càng tối giản càng chứa đựng nhiều ý nghĩa và tiềm năng. Một “cấu trúc tối thiểu” có thể sinh ra vô số biến thể (như phép quay Fractal từ một quy luật duy nhất sinh ra muôn hình).
Phương pháp quy giảm gợi ý mọi thứ tồn tại đều là sự kết hợp của các thực thể cơ bản hơn. Một hệ thống phức tạp có thể được hiểu hoàn toàn theo các phần cấu thành đơn giản hơn (như nguyên tử trong vật lý hay tế bào trong sinh học).
– Theo khoa học, nguyên tử là đơn vị siêu nhỏ với cấu trúc cơ bản nhất có mặt trong mọi dạng vật chất. Sự khởi nguyên của thế giới là nguyên tử, tính đa dạng của thế giới là do sắp xếp khác nhau của các nguyên tử. Tập hợp các nguyên tử sẽ tạo thành phân tử, rồi tạo thành tất cả những gì mà chúng ta có thể nhìn, sờ, nắm,…
– Mỗi tế bào đều mang thông tin về toàn thể con người và có thể cấy ghép hoặc phát triển thành cả cơ quan, thậm chí cả con người.
3. Triết lý sống tối giản: Triết lý này hướng đến lối sống giảm thiểu nhu cầu vật chất để tập trung vào khía cạnh tinh thần. Đó là việc giảm bớt điều này để tập trung nhiều hơn vào một điều khác.
Tóm lại, ta thấy rằng tối giản là một quá trình lựa chọn có chủ đích, nhằm loại bỏ những thứ thứ yếu, gây nhiễu để tập trung tối đa nguồn lực (thời gian, tư duy, vật chất) vào một giá trị cốt lõi đã được xác định.
Xem xét toàn diện các tài liệu cho thấy, các nguyên tắc tối giản không bị giới hạn trong một thời kỳ lịch sử hay bối cảnh văn hóa duy nhất. Chúng liên tục xuất hiện trong các triết lý phương Đông cổ đại (Phật giáo, Đạo giáo, Thiền, Wabi Sabi), tư tưởng phương Tây cổ điển (Chủ nghĩa Khắc kỷ, Thoreau), và nhiều phong trào nghệ thuật và thiết kế hiện đại khác nhau (Bauhaus, De Stijl).
Sự tái xuất hiện nhất quán này trên nhiều lĩnh vực và qua nhiều thế kỷ cho thấy Chủ nghĩa Tối giản không chỉ là một phong cách thẩm mỹ hay lối sống nhất thời. Nó như một cách tiếp cận vượt thời gian, xuyên văn hóa để giải quyết những phức tạp vốn có của sự tồn tại và hướng tới những quy luật cơ bản.
