Liệu có phải cứ nhiều chi tiết thì mới là giàu có? Tối giản không phải là nghèo nàn, đó là sự giàu có được “chưng cất” đến thuần khiết, đó là năng lực trí tuệ để nhận ra cái cốt lõi. Tối giản là tập trung vào sự cô đọng ý nghĩa, đó thực ra là quá trình chắt lọc kinh nghiệm đến tinh túy.
Chủ nghĩa Tối giản không phải là từ bỏ để trở nên thiếu thốn, mà là loại bỏ những thứ dư thừa (quần áo không mặc, vật dụng không dùng, các cam kết không có ý nghĩa) để giải phóng không gian, thời gian và năng lượng cho những điều thực sự quan trọng.
Một căn phòng trống trơn không phải là tối giản mà là thiếu vắng. Tối giản không phải trống rỗng, ta không loại bỏ tất cả mà chỉ loại bỏ những gì không cần thiết, đó là việc loại bỏ có chọn lọc.
Thế nào là “không cần thiết”? Không cần thiết được định nghĩa là sự thiếu kết nối hoặc mục đích. Đó là những yếu tố không có sự liên kết với các phần còn lại, dư thừa dẫn đến sự hỗn loạn và thiếu nhất quán.
Tìm kiếm sự nhất quán không chỉ đơn thuần là loại bỏ chi tiết trong một tổng thể. Đó còn là một quá trình sắp xếp lại hoặc sửa chữa, tái cấu trúc mối quan hệ giữa các thành tố để liên kết tất cả (thống nhất, không còn gì dư thừa).
Tối giản là “ít hơn”. Ít hơn nghĩa là từ nhiều chỉ còn “một”, từ rời rạc trở nên thống nhất, đó là sự liên kết mà không có yếu tố nào tách biệt khỏi tổng thể đó. Điều này hướng đến một quá trình năng động của việc nhận biết và tích hợp, thay vì chỉ đơn thuần là loại bỏ.
Cần phân biệt “sự đơn giản nông cạn” (do thiếu hụt) và “sự đơn giản sâu sắc” (do chắt lọc). Tối giản là sự đơn giản sâu sắc. Sự đơn giản thực sự không phải là trống rỗng, mà là một trạng thái được tối ưu hóa cao, mạch lạc và có ý nghĩa, nơi mọi yếu tố đều liên kết nội tại và phục vụ một mục đích rõ ràng trong hệ thống lớn hơn. Sự đơn giản không phải là ít hơn mà có tính bao trùm hơn.
Tối giản là quá trình hướng đến quy luật duy nhất, bao trùm, cốt lõi và thiết yếu. Đó là một thành tựu của thiết kế thông minh và sự hiểu biết sâu sắc, chứ không phải là một trạng thái mặc định. Nó đòi hỏi nhiều nỗ lực và sự khéo léo để “che giấu” sự phức tạp, và trình bày một cốt lõi tinh túy so với việc chỉ hiển thị tất cả các thành phần.
Ở chiều ngược lại, tối giản chính là nghệ thuật của sự sinh sôi. Càng đơn giản càng chứa đựng nhiều ý nghĩa và tiềm năng từ nó (như một hạt giống chứa đựng cả cây cổ thụ).
Việc tìm kiếm một quy luật bao trùm, cốt lõi là động lực cơ bản của con người, từ khoa học tự nhiên đến triết học. Phương pháp quy giảm gợi ý rằng mọi thứ tồn tại đều là sự kết hợp của các thực thể cơ bản hơn. Các hệ thống phức tạp có thể được hiểu hoàn toàn theo các phần cấu thành đơn giản hơn của chúng (như nguyên tử trong vật lý hay tế bào trong sinh học).
– Theo khoa học, nguyên tử là đơn vị siêu nhỏ với cấu trúc cơ bản nhất có mặt trong mọi dạng vật chất. Sự khởi nguyên của thế giới là nguyên tử, tính đa dạng của thế giới là do sắp xếp khác nhau của các nguyên tử. Tập hợp các nguyên tử sẽ tạo thành phân tử, rồi tạo thành tất cả những gì mà chúng ta có thể nhìn, sờ, nắm,…
– Mỗi tế bào đều mang thông tin về toàn thể con người và có thể cấy ghép hoặc phát triển thành cả cơ quan, thậm chí cả con người.
Tối giản là phương tiện để khám phá “sự phong phú phát sinh” từ những cấu trúc cơ bản. Một “cấu trúc tối thiểu” có khả năng sinh ra vô số biến thể, như phép quay Fractal từ một quy luật duy nhất sinh ra muôn hình.
Việc xem xét toàn diện các tài liệu cho thấy rằng, các nguyên tắc tối giản không bị giới hạn trong một thời kỳ lịch sử hay bối cảnh văn hóa duy nhất. Chúng liên tục xuất hiện trong các triết lý phương Đông cổ đại (Phật giáo, Đạo giáo, Thiền, Wabi Sabi), tư tưởng phương Tây cổ điển (Chủ nghĩa Khắc kỷ, Thoreau), và nhiều phong trào nghệ thuật và thiết kế hiện đại khác nhau (Bauhaus, De Stijl).
Sự tái xuất hiện nhất quán này trên nhiều lĩnh vực và qua nhiều thế kỷ cho thấy Chủ nghĩa Tối giản không chỉ là một phong cách thẩm mỹ hay lối sống nhất thời. Nó đại diện cho một thôi thúc cơ bản, bền vững của con người nhằm tìm kiếm sự rõ ràng, trật tự và ý nghĩa bằng cách giảm bớt sự phức tạp, một nhu cầu của con người về sự mạch lạc giữa sự hỗn loạn, một động lực bẩm sinh hướng tới những sự thật cơ bản.
Chủ nghĩa Tối giản như một cách tiếp cận vượt thời gian, xuyên văn hóa để điều hướng những phức tạp vốn có của sự tồn tại. Nó vượt ra ngoài tính thẩm mỹ đơn thuần, để trở thành một lập trường với nhận thức tinh thần sâu sắc.
