Suy nghĩ là một hoạt động. Hoạt động suy nghĩ sẽ hình thành ý nghĩ. Quá trình suy nghĩ và tưởng tượng sẽ hình thành ý tưởng. Chúng ta định nghĩa sự sáng tạo là quá trình tạo ra ý tưởng mới. Vậy thì ý tưởng mới đến từ đâu?
Suy nghĩ là sự phản hồi của ký ức. Suy nghĩ không thể hoạt động trong trống rỗng, nó cần nguyên liệu là ký ức. Ký ức là trải nghiệm được thu nạp qua các giác quan, và tích lũy qua ghi nhớ. Vì vậy, ý nghĩ của chúng ta không thực sự mới mẻ. Chẳng có gì lấy ra từ tâm trí mà trước đây không được đưa vào. Không một ý nghĩ nào đến với ta là của riêng ta. Sự sáng tạo của chúng ta luôn phải bắt nguồn từ cái đã biết.
Khả năng hình dung cho phép chúng ta tái tạo hình ảnh, âm thanh hoặc khung cảnh trong tâm trí mà không cần có sự hiện diện vật lý. Sáng tạo cần đến khả năng tái hiện của trí tưởng tượng.
Ý tưởng là những xáo trộn của những gì đã ghi nhớ. Mọi sự tưởng tượng hay giả định trong tâm trí đều là các tổ hợp của cái đã biết. Từ cái đã biết, ta bắt đầu suy diễn, kết hợp, tái sắp xếp hoặc ngẫu hứng để tạo ra các góc nhìn mới. Chúng ta cố gắng logic theo nhiều cách khác nhau để có được kết quả khác nhau. Mỗi cách logic hoặc phi logic sẽ là một ý tưởng. Bản chất của sáng tạo là “chế biến” các nguyên liệu đã có trong đầu để có một “món ăn” của riêng mình.
Trạng thái nhàm chán là khi đã sử dụng hết các nguyên liệu đã có. Đã logic hết các khả năng trong giới hạn thông minh của mình. Vì vậy mà ta cứ phải lặn lội tìm kiếm ở bên ngoài, phải khám phá, phải tham khảo, phải thử nghiệm để tìm ra nguyên liệu mới và logic mới.
Khi ta tiếp xúc với những ý tưởng, quan điểm, hay cách làm khác biệt, nó buộc chúng ta phải thoát khỏi lối mòn tư duy và khám phá những khả năng mới. Điều này kích thích trí tưởng tượng và giúp ta kết nối những ý nghĩ tưởng chừng không liên quan, từ đó tạo ra cái mới. Sáng tạo không phải là tạo ra từ hư không, mà là sự kết hợp độc đáo của những yếu tố đã có theo cách chưa từng được thấy trước đó.
Ta học cái bên ngoài mình thông qua sự khác biệt. Chính từ khác biệt mà ta không bị vướng mắc vào một đặc tính cố định, và từ đó, có những liên tưởng sáng tạo. Hành trình sáng tạo phải bắt đầu từ khám phá. Sự khác biệt không phải rào cản, mà là nguyên liệu để xây dựng cái mới. Sự khác biệt trở thành cảm hứng, nó chính là nguồn gốc của mọi sáng tạo.
Nếu khái niệm sáng tạo được gắn với tư duy logic ta cảm thấy nó cứng nhắc. Nhưng nếu coi sáng tạo là việc đi tìm và thu lượm các nguyên liệu mới thì sáng tạo không phải là một dạng năng lực tư duy.
Tuy nhiên, vẫn tồn tại một sự sáng tạo nằm ngoài những tính toán trong suy nghĩ của chúng ta. Chuyện này vẫn thi thoảng xảy ra, khi ta gặp một vấn đề nào đó, ta ưu tư suy nghĩ về nó rất nhiều, nhưng càng tìm tòi càng bế tắc, không thể có một câu trả lời nào. Rốt cuộc ta đành bỏ bẵng nó ở đó và chuyển hướng sự tập trung của mình. Thế rồi trong sự lãng quên ấy, trong sự trống vắng ấy, câu trả lời bất chợt xuất hiện, cái mới mẻ xuất hiện…
Lý trí là chỉ phần lý tính của tâm trí. Nếu lý trí là sự nhớ lại, thì dấu hiệu của sáng tạo là sự nhận ra. Ý niệm đó, điều mới mẻ mà ta nhận ra, nó được sinh ra từ phần không xác định nằm ngoài lý trí.
